Co może być dowodem w sprawie o rozwód? Jakie dowody dołączyć do pozwu rozwodowego? Czy wszystkie dowody trzeba złożyć już w pierwszym piśmie procesowym? Czy sąd może pominąć zawnioskowany dowód? Tego rodzaju pytania często zadają osoby, które przygotowują się do postępowania w sprawie o rozwód.
Czym jest dowód?
Najprościej ujmując, dowód w postępowaniu cywilnym to środek procesowy służący wykazaniu przez stronę, że podnoszone przez nią twierdzenia i fakty są zgodne z prawdą. Przedmiotem dowodu mogą być przy tym tylko te okoliczności, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.
Ustawodawca nie określił dokładnie co może być dowodem w postępowaniu cywilnym, w związku z czym strona ma dość znaczną swobodę w składaniu wniosków dowodowych. Uwypukla się to zwłaszcza właśnie w sprawach rozwodowych, które nie są postępowaniami typowymi, albowiem opierają się w dużej mierze na uczuciach i emocjach, a nie tylko suchych faktach.
Jakie okoliczności trzeba udowodnić w sprawie o rozwód?
W każdym postępowaniu rozwodowym należy przede wszystkim wykazać, że zaszły przesłanki orzeczenia rozwodu. Należy więc udowodnić, że doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, a rozwód nie będzie sprzeczny z dobrem małoletnich dzieci stron ani zasadami współżycia społecznego. Więcej na temat przesłanek rozwodu mogą Państwo przeczytać tutaj.
Postępowanie dowodowe w sprawach rozwodowych może być jednak bardziej złożone i zależy przede wszystkim od sytuacji faktycznej stron oraz zgłaszanych przez nich żądań. Zazwyczaj więcej dowodów wymagają sprawy, w których dochodzona jest wina współmałżonka czy też sporne są kwestie dotyczące dzieci (spór na tle władzy rodzicielskiej, kontaktów lub alimentów).
Jakie dowody w sprawie rozwodowej?
Jak już wspomniano, dowodem może być wszystko, co potwierdza istotne dla rozstrzygnięcia fakty. Z uwagi na specyfikę spraw rozwodowych, pewne środki dowodowe są jednak wykorzystywane częściej niż inne i to właśnie na nich się skupimy.
– przesłuchanie stron
W postępowaniach rozwodowych przesłuchanie stron jest obligatoryjnym, przeprowadzanym z urzędu dowodem, i to nawet wówczas, gdy małżonkowie nie mają małoletnich dzieci i zgodnie wnoszą o rozwód bez orzekania o winie. Tylko w wyjątkowym sytuacjach sąd może poprzestać na przesłuchaniu jednego małżonka lub pominąć ten dowód.
Jest to najczęściej najobszerniejszy i najważniejszy dowód w całym postępowaniu, bowiem nikt przecież tak dobrze jak sami małżonkowie nie wie, co działo się w ich małżeństwie. Z drugiej strony ich zeznania w oczywisty sposób są subiektywne i stronnicze, dlatego warto swoje twierdzenia poprzeć innymi dowodami, zwłaszcza gdy dochodzona jest wina.
Dowód z przesłuchania stron co do zasady przeprowadzany jest na końcu postępowania, po przeprowadzeniu wszystkich innych dowodów, jednak sądy często decydują się wysłuchać strony choć informacyjnie na samym początku postępowania.
– przesłuchanie świadków
Przesłuchanie świadków jest jednym z najistotniejszych dowodów w postępowaniu rozwodowym. Ich zeznania potwierdzają i uzupełniają wyjaśnienia składane przez samych małżonków, bądź przeciwne, zaprzeczają podnoszonym przez nich twierdzeniom
Najcenniejsze dla sądu są zeznania, które dotyczą bezpośrednich obserwacji świadka, a więc zdarzeń, w których uczestniczyli osobiście. Jednak nawet zeznania świadka pośredniego, który jedynie słyszał o pewnych okolicznościach od samej strony bądź innej osoby, mogą mieć wpływ na ocenę całego zgromadzonego materiału dowodowego i dokonane ustalenia faktyczne.
I w tym przypadku należy jednak mieć na uwadze, że świadkami są najczęściej osoby najbliższe dla małżonków – członkowie rodzin, przyjaciele, sąsiedzi, w związku z czym ich zeznania również są przez są oceniane ostrożnie, zwłaszcza gdy sąd uzna, że świadek jest stronniczy i wyraźnie sprzyja jednej ze stron. Zdarza się także, że tacy świadkowie nie chcą wchodzić pomiędzy małżonków, nie chcą zaszkodzić żadnemu z nich, w związku z czym unikają odpowiedzi na pytania lub zasłaniają się niepamięcią.
Należy mieć także na uwadze, że członkowie najbliższej rodziny stron (ich katalog określa art. 261 k.p.c.) mają prawo do odmowy składania zeznań, z którego mogą skorzystać aż do rozpoczęcia przesłuchania. Nierzadko zdarza się więc, że nawet jeśli dana osoba zgodziła się zeznawać, na sali sądowej ostatecznie rezygnuje. Wezwany świadek musi się jednak stawić na rozprawie, w przeciwnym wypadku grozi mu grzywna.
Należy pamiętać, że powołując osobę na świadka w sprawie rozwodowej, trzeba podać jego imię, nazwisko i dokładny adres – jeśli więc strona nie jest w stanie ustalić tych danych, nie będzie mogła powołać takiego świadka, albowiem sąd nie ustala takich danych z urzędu.
Należy mieć także na uwadze, że nie każda osoba może być przesłuchana w charakterze świadka. Niedopuszczalne jest powołanie na świadka m.in. dzieci stron, które nie ukończyły 17 lat, duchownych w zakresie tajemnicy spowiedzi czy mediatora, co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.
– dokumenty urzędowe
Dokumenty urzędowe są dowodem tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostały sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania. Są to dowody silne, bowiem korzystają z domniemania prawdziwości.
W sprawach rozwodowych korzysta się najczęściej z takich dokumentów tak odpisy aktów stanu cywilnego, pocztowe dowody nadania i doręczenia przesyłki, orzeczenia sądów czy zaświadczenia i decyzje organów administracji.
– dokumenty prywatne
Dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. W sprawach rozwodowych najczęściej wykorzystuje się takie dowody prywatne jak: umowy, świadectwa pracy, rachunki i wyciągi bankowe, zaświadczenia lekarskie, prywatne opinie biegłego specjalisty (np. psychologa).
– wywiad środowiskowy kuratora
Wywiad środowiskowy jest przeprowadzany w celu ustalenia warunków wychowawczych i bytowych małoletnich dzieci stron. Jest to dowód, który sąd często dopuszcza z urzędu, gdy rozwodzący się małżonkowie mają małoletnie dzieci, zwłaszcza gdy istnieje między nimi spór co do władzy rodzicielskiej.
– opinia OZSS lub biegłego
W sprawach, w których strony nie mogą dojść do porozumienia w kwestii władzy rodzicielskiej i kontaktów, sąd często korzysta z dowodu z opinii OZSS (Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów). Badanie w OZSS przeprowadzane jest przez psychologów, pedagogów, w czasem także psychiatrów. Badanie takie trwa kilka godzin, uczestniczą w nim małżonkowie wraz z dziećmi. W trakcie badania biegli obserwują relacje badanych, rozmawiają z nimi, badani wypełniają różnego rodzaju testy. Po badaniu, w oparciu o cały zgromadzony w aktach sprawy materiał dowodowy, biegli sporządzają opinię.
Czasem zamiast OZSS opinię sporządzają samodzielni biegli specjaliści, procedura wygląda wówczas podobnie.
Strony mają prawo wypowiedzieć się co do opinii biegłych, w tym domagać się przesłuchania biegłych na rozprawie, sporządzenia opinii uzupełniającej lub dopuszczenia dowodu z opinii innego OZSS lub innych biegłych.
Opinia biegłych sporządzona na polecenie sądu ma co do zasady większą moc dowodową niż opinie prywatne, niemniej one także mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
– raport detektywa
W sprawach, w których małżonkowie decydują się dochodzić winy w rozkładzie pożycia, nierzadko decydują się na skorzystanie z usług detektywa. Najczęściej dzieje się tak, gdy wina polega na zdradzie. Detektyw prowadzi wówczas obserwację, aby ustalić, z kim spotyka się niewierny małżonek, gdzie i jak często, a w miarę możliwości wykonuje zdjęcia lub filmy potwierdzające takie zdarzenia. Raport detektywa z dokumentacją zdjęciową i/lub filmową jest dowodem istotnym i najczęściej trudnym do zakwestionowania.
– inne dowody w sprawie rozwodowej (zdjęcia, nagrania, wydruki korespondencji itp.)
W sprawach rozwodowych jako środki dowodowe często wykorzystuje się także zdjęcia, nagrania audio i video, wydruki korespondencji (sms-y, komunikatory internetowe), wydruki ze stron internetowych (np. portali społecznościowych czy ogłoszeniowych).
Dowody te mają status dowodów z dokumentów. Stosuje się do nich przepis kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym dowody z innych dokumentów, w szczególności zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.
W konsekwencji dowody te mają taką samą moc dowodową, jak wszystkie inne środki dowodowe, przy czym oczywiście sąd w każdym przypadku dokonuje indywidualnej oceny poszczególnych dowodów według własnego przekonania i na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Czy warto skorzystać z pomocy adwokata?
Powołanie właściwych dowodów na odpowiednim etapie postępowania rozwodowego jest kluczowe dla uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia. Przygotowanie dowodów do sprawy o rozwód to często proces złożony i długotrwały, a przy tym obarczony ryzykiem procesowym. Należy mieć bowiem na uwadze, że niewłaściwie zgłoszony dowód może zostać pominięty (przyczyny pominięcia przez sąd dowodu wskazuje art. 2352 k.p.c.). Zdarza się także, że przedłożony przez stronę dowód może zostać wykorzystany przeciwko niej. Warto więc każdy dowód przenalizować z profesjonalnym pełnomocnikiem, który nie tylko pomoże ocenić ewentualne ryzyko związane z jego powołaniem, ale także ocenić jego wartość dowodową z uwzględnieniem faktów, które chcą Państwo wykazać oraz zgłosić go w zgodnej z przepisami formie. Pozwoli to także zaoszczędzić Państwu czas i pieniądze, które przeznaczyli by Państwo na gromadzenie nieistotnych dowodów.
W przygotowaniu pozwu rozwodowego bądź odpowiedzi na pozew, powołujących odpowiednie dowody, jak też w skutecznym przeprowadzeniu całej sprawy rozwodowej, warto więc skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
Nawet jeśli nie zdecydują się Państwo na zlecenie prawnikowi reprezentacji w całym postępowaniu sądowym, bardzo przydatna może okazać się choćby sama konsultacja prawna lub pomoc w sporządzeniu pozwu rozwodowego (więcej o pozwie rozwodowym przeczytają Państwo tutaj).
Jeżeli potrzebują Państwo porady prawnej lub reprezentacji w sprawie rozwodowej, zapraszam do kontaktu z moją Kancelarią Adwokacką w Katowicach.
Jako adwokat rozwodowy udzielam pomocy prawnej nie tylko dla osób z miasta Katowice, ale także miast takich jak Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Mysłowice, Będzin, Czeladź, Jaworzno, Zawiercie, Siemianowice Śląskie, Chorzów, Tychy, Mikołów, Gliwice, Zabrze i pobliskich.
W innych artykułach mogą Państwo przeczytać więcej informacji na temat procesu rozwodowego, w tym m.in. na temat kosztów postępowania rozwodowego czy właściwości sądu w sprawach rozwodowych.
